Οδός Ελλήνων
Από τις εκδόσεις Μίλητος κυκλοφόρησε το εικοστό βιβλίο του γνωστού μακεδόνα δημοσιογράφου και προέδρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Νικολάου Ι. Μέρτζου. Στον πρόλογό του λέει πως οι σελίδες του βιβλίου του "αφιερώνονται με αγάπη και σεμνότητα στις νεότερες γενεές των Ελλήνων. Αναφερόμενες στο παρελθόν, απευθύνονται στο μέλλον με την ελπίδα ότι κάποιες ίσως θα δώσουν αφορμή σε ασκήσεις εθνικής αυτογνωσίας και σε πληρέστερες αναζητήσεις, άλλες πιθανόν θα προκαλέσουν γόνιμες ερωτήσεις και παραγωγικές ενστάσεις, ενώ σε μερικές αχνοφαίνονται ενδεχομένως ορισμένοι σταθεροί δείκτες της ελληνικής πορείας που μοιάζει να αντιβαίνουν τον τρέχοντα ορθό λόγο, επειδή ακριβώς τον υπερβαίνει η πατρώα κοσμοαντίληψη και παράδοση".
Πρόκειται για δοκίμια που διατρέχουν τον ιστορικό χρόνο και ασχολούνται με τα σημαντικά γεγονότα, αντιμετωπίζοντάς τα, παρά τη μεγάλη μεταξύ τους ημερολογιακή απόσταση, από διαφορετική οπτική γωνία. Όλα μοιάζει να τα συνέχει και να τα ορίζει ένας εσωτερικός ειρμός που είναι "διαχρονικά" η "Οδός Ελλήνων".
Ο Ν. Ι. Μέρτζος πιστεύει ότι η ουσία του ελληνισμού είναι πολιτισμός και, γι' αυτό, παρά τις ποικίλες στο χρόνο εκφάνσεις του και πολιτικές εκφράσεις του, παραμένει ατόφιος μέχρι σήμερα, καθότι οι θεμελιώδεις αξίες του και η κοσμοαντίληψή του δεν μεταβάλλονται. Δεν μεταβάλλονται, επίσης, ορισμένα εγγενή χαρακτηριστικά των Ελλήνων όπως, π.χ., η ροπή προς τους εμφυλίους πολέμους αλλά και η ορμή προς την εκ του μηδενός δημιουργία. Από τον Τρωικό Πόλεμο και τη μυθική Αργοναυτική Εκστρατεία έως τη σημερινή παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της ελληνικής ναυτιλίας, η Οδός των Ελλήνων είναι ανοικτή στον κόσμο, καθώς πρόκειται για όραμα οικουμενικό. Αυτήν την "καθ' ημάς" Οικουμένη δίδαξαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι και ποιητές, αυτήν πραγμάτωσε ο Μέγας Αλέξανδρος, αυτήν κραταίωσε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και αυτήν κηρύσσει ακόμη η ακίβδηλη Ορθοδοξία. Σε αυτήν αλληλοπεριχωρούνται όλοι οι λαοί, συνομιλούν οι θρησκείες και συνδιαλλάσσονται οι πολιτισμοί. Μπροστά της η σημερινή παγκοσμιοποίηση είναι μια απλοϊκή και γι' αυτό επικίνδυνη απομίμηση με την οποία οι άπληστες χρηματιστηριακές αγορές μιας παγκόσμιας υπερδύναμης, δίχως αρχές και δίχως νομιμότητα, ισοπεδώνουν τα πάντα. Σε όλα αυτά ο συγγραφέας αντιπαραθέτει τη Ρωμιοσύνη, ιδανικό πρότυπο πολυπολιτισμικής και πολυγλωσσικής κοινωνίας, η οποία, όμως, παραμένει βαθύτατα ελληνική. Η στάση της είναι η έμπρακτη απάντηση των Ελλήνων στα ρηχά φληναφήματα των δυτικότροπων νέων "διαφωτιστών", επαρχιακών "κοσμοπολιτών" υπηρετών της Νέας Τάξης. Τον αληθινό Διαφωτισμό της Γαλλικής Επανάστασης ο βλαχόφωνος εθναπόστολος Ρήγας Βελεστινλής προσήρμοσε στην ελληνική παράδοση και στην τότε πραγματικότητα των συνοίκων λαών της "καθ' ημάς" Οικουμένης κατά τρόπον ιδανικό και άκρως πρωτοποριακό -όπως τεκμηριώνει ο συγγραφέας, που παραπέμπει σε καταστάσεις ανάλογες της τότε και της σημερινής καταστάσεως στα Βαλκάνια.
Με τα δοκίμιά του ο συγγραφέας συμπεραίνει, βασισμένος σε ιστορικά γεγονότα, ότι από το 1821 μέχρι σήμερα οι Έλληνες πραγματοποίησαν μεγαλειώδη επιτεύγματα μέσα από τα αυτοκαταστροφικά εγχειρήματά τους. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κανείς μαζί του, είναι βέβαιον ότι θα τον συναρπάσει η ριζοσπαστική τομή του στην κατεστημένη ιστοριογραφία και η ανατρεπτική ερμηνεία του. Πώς απαντά, όμως, σήμερα η Ελλάδα στις προκλήσεις τής υπό διαμόρφωση γεωπολιτικής;
Ο Ν. Ι. Μέρτζος γράφει: "Το πρόβλημα για τον ελληνισμό σήμερα έγκειται στο αυτόφωρο γεγονός ότι οι ηγέτες, οι πολίτες και οι διαμορφωτές-χειραγωγοί κοινής γνώμης επιχειρούν να αναγνώσουν το παρόν και να προβλέψουν το μέλλον χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τους δοκιμασμένους δυτικούς κώδικες. Γι' αυτό αποτυγχάνουν παταγωδώς. Θα αποκτούσαν, όμως, άλλη προοπτική αν, παράλληλα προς τους δυτικούς -και γιατί όχι;- ανατολικούς κώδικες, χρησιμοποιούσαν και τους ελληνικούς. Αν διέθεταν επαρκή παιδεία και ήσαν ελληνομαθείς, δηλαδή αυτοφυείς και αυτόφυτες, οι ποικίλες ελληνικές ηγεσίες κάθε επιπέδου θα μπορούσαν να ξεχωρίσουν ένα-ένα τα κλειδιά της Ιστορίας και να ξεκλειδώσουν τα μεγάλα μυστικά της, ώστε έτσι να φωτισθεί και ν' αποκαλυφθεί μπροστά τους το επιχειρησιακό πεδίο του μέλλοντός μας. Αν θέλουμε, εννοείται, να έχουμε μέλλον. Πάντως πολλοί αφανείς, όπως εμείς, θέλουμε να έχει μέλλον το Γένος μας".
Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου μάς φέρνει μπροστά σε άγνωστες, "κρυφές" ή και "κρυμμένες" -θα μπορούσε να πει κανείς- πτυχές της Ιστορίας μας και αυτό είναι η μεγάλη γοητεία του βιβλίου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δύο κεφάλαια που αφιερώνει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή διότι, για πρώτη φορά, αφηγείται όσα έζησε και άκουσε στο πλευρό του μεγάλου ηγέτη με τον οποίον, ως γνωστόν, συνδέονταν στενά επί σαράντα χρόνια.
| Τίτλος βιβλίου: | Οδός Ελλήνων |
|---|
| Εκδότης: | Μίλητος |
|---|
| Συντελεστές βιβλίου: | Μέρτζος, Νικόλαος Ι. (Συγγραφέας)
|
|---|
| ISBN: | 9789604640249 | Εξώφυλλο βιβλίου: | Σκληρό |
|---|
| Στοιχεία έκδοσης: | Σεπτέμβριος 2008 | Διαστάσεις: | 24x17 |
|---|
| Κατηγορίες: | Ιστορία > Ελληνική Ιστορία |
|---|
Ρίτσος Γιάννης
Γιάννης Ρίτσος (1909-1990). Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά Λακωνίας, γιος του μεγαλοκτηματία Ελευθέριου Ρίτσου και της Ελευθερίας το γένος Βουζουναρά. Είχε τρία αδέρφια. Το 1919 αποφοίτησε από το Σχολαρχείο της Μονεμβασιάς και το 1921 γράφτηκε στο Γυμνάσιο του Γυθείου. Την ίδια χρονιά πέθαναν ο αδερφός του Δημήτρης (Μίμης) και η μητέρα του. Το 1924 δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στη "Διάπλαση των Παίδων" με το ψευδώνυμο Ιδανικόν Όραμα. Το 1925 ολοκλήρωσε και τις γυμνασιακές του σπουδές στο Γύθειο και έφυγε με την αδερφή του Λούλα για την Αθήνα. Είχε προηγηθεί η οικονομική καταστροφή του πατέρα του και έτσι ο Ρίτσος εργάστηκε στην Αθήνα, αρχικά ως δακτυλογράφος και στη συνέχεια ως αντιγραφέας στην Εθνική Τράπεζα. Το 1926 αρρώστησε από φυματίωση και επέστρεψε στη Μονεμβασιά ως το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου, οπότε γράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, χωρίς να μπορέσει ποτέ να φοιτήσει. Υπήρξε βοηθός βιβλιοθηκάριου και γραφέας στο Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας. Το Γενάρη του 1927 νοσηλεύτηκε στην κλινική Παπαδημητρίου και λίγο αργότερα μπήκε στο σανατόριο Σωτηρία, όπου έμεινε τελικά για τρία χρόνια. Στη Σωτηρία ο Ρίτσος γνωρίστηκε με τη Μαρία Πολυδούρη και με μαρξιστές και διανοούμενους της εποχής του, ενώ παράλληλα έγραψε κάποια ποιήματά του που δημοσιεύτηκαν στο φιλολογικό παράρτημα της Μεγάλης Εγκυκλοπαίδειας. Από το φθινόπωρο του 1930 και για ένα χρόνο έζησε στα Χανιά, αρχικά στο Άσυλο Φυματικών της Καψαλώνας και μετά από προσωπική του καταγγελία των άθλιων συνθηκών ζωής που επικρατούσαν εκεί σε τοπική εφημερίδα, μεταφέρθηκε μαζί με όλους τους τρόφιμους στο σανατόριο Άγιος Ιωάννης. Τον Οκτώβρη του 1931 επέστρεψε στην Αθήνα και ανέλαβε τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού τμήματος της Εργατικής Λέσχης. Εκεί σκηνοθέτησε και συμμετείχε σε παραστάσεις. Η υγεία του βελτιώθηκε σταδιακά, το ίδιο και τα οικονομικά του με τη βοήθεια της αδερφής του Λούλας, που είχε στο μεταξύ παντρευτεί και φύγει για την Αμερική. Τον επόμενο χρόνο ο πατέρας του μπήκε στο Ψυχιατρείο στο Δαφνί (όπου πέθανε το 1938) · πέντε χρόνια αργότερα τον ακολούθησε η Λούλα, που βγήκε το 1939. Το 1933 συνεργάστηκε με το περιοδικό της Αριστεράς Πρωτοπόροι και δούλεψε στο εμπορικό θέατρο για τέσσερα χρόνια (θίασοι Ζωζώς Νταλμάς, Ριτσιάρδη, Μακέδου). Στο χώρο της δημοσιογραφίας εμφανίστηκε επίσης στις στήλες του "Ριζοσπάστη" -όπου δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή "Τρακτέρ" με το ψευδώνυμο Ι. Σοστίρ- και των "Ελεύθερων Γραμμάτων" (1945). Το 1934 προσλήφθηκε ως επιμελητής εκδόσεων του οίκου Γκοβόστη και γράφτηκε στο Κ.Κ.Ε.. Το 1937 νοσηλεύτηκε στο σανατόριο της Πάρνηθας. Τον επόμενο χρόνο προσλήφθηκε στο Βασιλικό Θέατρο και το 1940 στη Λυρική Σκηνή. Κατά τη διάρκεια του ελληνογερμανικού πολέμου και της κατοχής ο Ρίτσος έζησε κατάκοιτος, παρόλα αυτά συμμετείχε στη δραστηριότητα του μορφωτικού τμήματος του ΕΑΜ και αρνήθηκε να δεχτεί χρήματα από έρανο όταν κινδύνεψε η ζωή του από τις κακουχίες. Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών επισκεπτόταν συχνά την Καισαριανή, συναντήθηκε με τον Άρη Βελουχιώτη και συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας. Το 1948 εξορίστηκε λόγω της αριστερής δράσης του στο Κοντοπούλι της Λήμνου, τον επόμενο χρόνο στη Μακρόνησο, το 1950-1951 στον Άη Στράτη. Το 1952 επέστρεψε στην Αθήνα και πολιτεύτηκε στην ΕΔΑ. Το 1954 παντρεύτηκε την παιδίατρο Φηλίτσα Γεωργιάδου από τη Σάμο, με την οποία απέκτησε μια κόρη την Έρη. Το 1956 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση ως μέλος αντιπροσωπείας διανοουμένων και δημοσιογράφων και το 1959 επισκέφτηκε τη Ρουμανία. Το 1962 επισκέφτηκε ξανά τη Ρουμανία όπου συναντήθηκε με το Ναζίμ Χικμέτ και κατόπιν πήγε στην Τσεχία και τη Σλοβακία, όπου ολοκλήρωσε την Ανθολογία Τσέχων και Σλοβάκων ποιητών, την Ουγγαρία και τη Λ. Δ. της Γερμανίας. Το 1964 συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές με την ΕΔΑ. Μετά το πραξικόπημα του Παπαδόπουλου το 1967 εξορίστηκε ξανά, αυτή τη φορά στη Γυάρο και τη Λέρο, το 1968 στη Σάμο, όπου τέθηκε υπό κατ' οίκον περιορισμό στο σπίτι της γυναίκας του για λόγους υγείας. Το 1970 επέστρεψε στην Αθήνα, μετά όμως από άρνησή του να συμβιβαστεί με το καθεστώς του Παπαδόπουλου εξορίστηκε εκ νέου στη Σάμο ως το τέλος του χρόνου που μπήκε για εγχείρηση στη Γενική Κλινική Αθηνών. Το 1973 συμμετείχε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Μετά την πτώση της δικτατορίας και τη μεταπολίτευση έζησε κυρίως στην Αθήνα και τιμήθηκε για το έργο του από την Ελλάδα και άλλες χώρες του κόσμου. Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ πως ο Γιάννης Ρίτσος τιμήθηκε με το Μέγα Διεθνές Βραβείο Ποίησης της Biennale του Knokk - le - zont στο Βέλγιο (1972), το Διεθνές Βραβείο Δημητρώφ στη Σόφια (1975), το Μέγα Γαλλικό Βραβείο Ποίησης Alfred de Vigny, το βραβείο Λένιν (1977), το Διεθνές Βραβείο του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης (1979), το βραβείο Ποιητή Διεθνούς Ειρήνης του ΟΗΕ, το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Αθηναίων (1987), το Μετάλλιο Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη (1989), τον Μεγάλο Αστέρα της Φιλίας των Λαών (Γ. Λ. Δ.), το μετάλλιο Ζολιό - Κιουρί (1990). Το 1986 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (1937) και της Ακαδημίας Λογοτεχνών και Επιστημών Mainz της Ο. Δ. Γ, και ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης (1975), Μπίρμιγχαμ (1978), Karl Marx της Λειψίας (1984), της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας (1987). Πέθανε το Νοέμβρη του 1990 και η σορός του ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του. Θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου στάθηκε η στράτευσή της στην υπηρεσία του ανθρωπισμού, της αγάπης και της ελληνικότητας. Κατά τη διάρκεια της εξηντάχρονης πνευματικής πορείας του ο Ρίτσος πέρασε γρήγορα από το χώρο του νεορομαντισμού-νεοσυμβολισμού του μεσοπολέμου στην πολιτικά στρατευμένη υπέρ του κομμουνισμού τέχνη, στα πλαίσια της οποίας διαμόρφωσε μια γνήσια λυρική γραφή και πρόβαλε την κοσμοθεωρία του, παραμένοντας σ' όλη τη ζωή του ένας εξαιρετικά ευαίσθητος δέκτης των συνεπειών των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων τόσο στην Ελλάδα, όσο και σ' όλο τον κόσμο. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιάννη Ρίτσου βλ. Βελουδής Γ., "Ρίτσος Γιάννης", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 9α, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Αγγελική Κώττη, "Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου", περιοδικό "Νέα Εστία", τχ. 130, Χριστούγεννα 1991, αρ. 1547, σ. 4-9, Θοδωρής Πετρόπουλος, "Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου", περιοδικό "Διαβάζω", τχ. 205, 21/12/1988, σ. 34-46, Γιάννης Η. Παππάς, "Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου", περιοδικό "Ελί-τροχος", τχ. 4-5, Χειμώνας 1994-1995, σ. 15-31, Αγγελική Κώττη, "Γιάννης Ρίτσος: ένα σχεδίασμα βιογραφίας", Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1997, και Χρύσα Προκοπάκη, Αικατερίνη Μακρυνικόλα & Γιώργης Γιατρομανωλάκης, "Γιάννης Ρίτσος 1909-1990: εκατό χρόνια από τη γέννησή του", Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αθήνα, 2010.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.)
