Άθος, ο δασονόμος
Τι θέση έχει το επαναλαμβανόμενο έγκλημα στην καθημερινότητα ενός πολέμου που διαρκεί - εθνικοαπελευθερωτικού, εμφυλίου, κοινωνικού ή ατομικού πολέμου για την επιβίωση; Ποιο είναι το νόημα της θυσίας των αμάχων, όταν πρόκειται για ανυποψίαστα θύματα αντιποίνων;
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, στα Καλάβρυτα, οι Γερμανοί διαπράττουν αντίποινα εκτελώντας όλο τον άμαχο αντρικό πληθυσμό. Μένουν οι γυναίκες για να θάψουν τους άντρες. Η Μαριάνθη και η κόρη της η Μαργαρίτα εγκαταλείπουν την πόλη. Η Λευκή, γιατρός, κόρη της Μαργαρίτας γεννημένη το 1955, έχει στοιχειωθεί από το πολεμικό αυτό έγκλημα και ζει στη σκιά του παππού της, του Άθου, συζύγου της Μαριάνθης, δασονόμου της επαρχίας Καλαβρύτων. Αφοσιώνεται στον πόνο και στη θεραπεία των ασθενών της και στη διερεύνηση του ναζιστικού φονικού. Είναι όμως ο Άθος πράγματι ένας από τους δεκατρείς επιζώντες της ομαδικής εκτέλεσης;
Ο κόσμος της σκιάς, όπως στα δασικά μονοπάτια όπου περιπλανιέται ο Άθος, νεκρός ή ζωντανός (μυστήριο που μόνον η πράξη της γραφής μπορεί να φωτίσει), συντροφεύει εδώ τα πρόσωπα της αφήγησης. Οι ήρωες αυτοί, δέσμιοι ενός άπιαστου ονείρου, σκέφτονται πάντοτε το κακό αδιαχώριστα από το θαύμα της ομορφιάς, με όρους τραγικούς, γι' αυτό ίσως και λυτρωτικούς: ο πόλεμος κυοφορεί την ειρήνη, ο θάνατος τη ζωντανή μνήμη, ο αφανισμός το αίσθημα της ελευθερίας. Μόνο το φάσμα της εκδίκησης μένει στείρο και τυφλό, χωρίς έξοδο στην απέναντι όχθη.
Ο "επιζών" Άθος και ο κόσμος της σκιάς και της περισυλλογής μέσα στον οποίο η Λευκή τον επινόησε και τον εξιστορεί ανήκει μάλλον στο χώρο της εσωτερικής εμπειρίας. Ο Άθος είναι ο τρίτος άνθρωπος: ούτε θύμα ούτε ένοχος (παλεύει και με τα δυο), ούτε δεξιός ούτε αριστερός, αντιήρωας μιας ηρωικής εποχής, ή απλώς ένας ήρωας παντός καιρού.
Το θέμα της μετάδοσης του τραύματος του πολέμου στις επόμενες γενιές είναι εδώ κεντρικό. Όσο η κίνηση της Ιστορίας μετατοπίζει τα δεδομένα και τις αξίες και οι κοινωνίες αλλάζουν, ήρωας εντέλει είναι ο καθημερινός άνθρωπος που, χάρη στη ζωντανή του μνήμη, ξέρει να ζει ειρηνικά και δίκαια δίχως να καταχράται την ελευθερία του. Αλλά και το μεγαλείο της φύσης αντιμάχεται το μεγαλείο και τον ηρωισμό του πολέμου, με τη σκληρότητα που η μοίρα ξέρει να επιφυλάσσει στα πλάσματά της.
Πλασκοβίτης, Σπύρος, 1917-2000
Ο Σπύρος Πλασκοβίτης (πραγματικό όνομα: Πλασκασοβίτης) γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1917, αλλά από το 1931 έζησε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε στο Υπουργείο Συγκοινωνιών και, από το 1951, στο Συμβούλιο της Επικρατείας, από όπου απολύθηκε στη διάρκεια της δικτατορίας καθώς, ως πρωτεργάτης της οργάνωσης "Δημοκρατική Άμυνα", συνελήφθη και φυλακίστηκε για τέσσερα χρόνια. Διετέλεσε βουλευτής Επικρατείας (1977 κ.έ.), ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ (1981-1989) και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1984-1986). Υπήρξε εκ των ιδρυτών της Εταιρείας Συγγραφέων και διετέλεσε πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Πέθανε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2000. Διηγηματογράφος και μυθιστοριογράφος από τους καλύτερους της μεταπολεμικής περιόδου, ο Σπύρος Πλασκοβίτης πρωτοδημοσίευσε με το ψευδώνυμο "Λευκάτας" στο περιοδικό "Η Διάπλασις των Παίδων" το 1929. Το πρώτο του βιβλίο, "Το γυμνό δέντρο", εκδόθηκε το 1952. Εξέδωσε συνολικά έξι συλλογές με διηγήματα, όπου περιλαμβάνονται και δύο νουβέλες, μία νουβέλα, τέσσερα μυθιστορήματα και δύο τόμους δοκιμίων. Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τη συλλογή διηγημάτων "Η θύελλα και το φανάρι" (1956), με το Βραβείο των Δώδεκα για "Το φράγμα" (1961) και με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για την "Πόλη" (1980). Διηγήματά του μεταφράστηκαν στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά κι ανθολογίες του εξωτερικού, το μυθιστόρημά του "Το φράγμα" (1960) εκδόθηκε στα γαλλικά, ουκρανικά και ρουμανικά, ενώ το μυθιστόρημα "Η κυρία της βιτρίνας" (1990) στα γαλλικά, γερμανικά και αγγλικά. Μια επιλογή, επίσης, από το διηγηματογραφικό έργο του κυκλοφόρησε σε ιταλική μετάφραση, με τίτλο "Τ' άλογο και τ' αεροπλάνο κι άλλα επτά διηγήματα".
