Δημοτικές μελωδίες από τη Χίο
Δεν είναι λίγοι οι φιλόμουσοι που γνωρίζουν τα "Πέντε ελληνικά δημοτικά τραγούδια" του
Ravel για γυναικεία φωνή με συνοδεία πιάνου ή σε δεύτερη εκδοχή με συνοδεία ορχήστρας. Πρόκειται για κύκλο τραγουδιών που συντέθηκε το 1904 και τυπώθηκε το 1907. Το τρίτο τραγούδι του κύκλου αντλήθηκε από μια συλλογή που εξέδωσε στην Πόλη ο Περικλής Μάτσας το 1883. Τα άλλα τέσσερα προέρχονται από ένα βιβλίο με ελληνική παραδοσιακή μουσική που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το1903, και περιέχει 114 μελωδίες ηχογραφημένες στη Χίο το 1898-99. Η ηχογράφηση, καταγραφή των στίχων των τραγουδιών και επιμέλεια της έκδοσης έγιναν από τον Γάλλο γλωσσολόγο Hubert Pernot.
Η καταγραφή της μουσικής πραγματοποιήθηκε από τον ταλαντούχο -νεαρό τότε- συνθέτη Paul Le Flem, που ανέλαβε να βοηθήσει τον Pernot (που δεν ήταν μουσικός) στην προσπάθειά του να διαδώσει την ελληνική παραδοσιακή μουσική στη Γαλλία. Ο αρχικός προορισμός των τραγουδιών του Ravel ήταν να εκτελεστούν ως μουσικά παραδείγματα σε μια διάλεξη που θα έκανε στο Παρίσι το 1904 ο Pierre Aubry για τη μουσική των Ελλήνων και Αρμενίων. Ψάχνοντας ο Ravel να βρει μελωδίες που να αντιπροσωπεύουν την Ελλάδα καθοδηγήθηκε από τον φίλο του Μισέλ Καλβοκορέση, που του υπέδειξε τις πιο πάνω συλλογές και μετέφρασε στα γαλλικά τα κείμενα των μελωδιών που επρόκειτο να διασκευαστούν. Οι κέρινοι κύλινδροι, πάνω στους οποίους χαράχθηκαν οι Χιώτικες ηχογραφήσεις του Pernot, φυλάγονταν ως τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Σήμερα αγνοείται η τύχη τους. Αν τους βρίσκαμε, θα μπορούσαμε να μάθουμε με απόλυτη βεβαιότητα, αν οι καταγραφές του Le Flem είναι ή όχι σωστές. Χωρίς αυτούς όμως, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι εικασίες.
Ο πρώτος που αμφέβαλε για την ορθότητα μερικών τουλάχιστον από τις καταγραφές του Le Flem είναι ο Samuel Baud-Bονy. Σ' ένα άρθρο του τού 1975 γράφει, σχετικά με τον "Τρίπατο" χορό της συλλογής Pernot τα εξής: "Η καταγραφή του Le Flem ... παραμορφώνει το ρυθμό του Τρίπατου".
Ανάλογες παρατηρήσεις έκανα κι εγώ κάθε φορά που φυλλομετρούσα το βιβλίο του Pernot. ΑΧλά επειδή έβλεπα πολλά σωστά μέσα στη συλλογή, και ότι τα λάθη δεν ήταν από εκείνα που δεν επιδέχονταν διόρθωση, αποφάσισα γύρω στο 1990 να αντιγράψω μια-μια και τις 114 μελωδίες, και στα σημεία που εύρισκα λάθη (με ειδοποιούσε γι' αυτά η πείρα που απέκτησα από την πολύχρονη τριβήμου με τη δημοτική μουσική), να τα διορθώνω. Στη διαδικασία διόρθωσης των καταγραφών του Le Flem κράτησα ανέπαφα τα τονικά ύψη και τροποποίησα τις χρονικές αξίες των φθόγγων μόνο όταν το απαιτούσε η προσωδία. Οι απειροελάχιστες προσθήκες φθόγγων, που έκανα στα κομμάτια αρ. 7 και αρ. 90 ήταν απαραίτητο να γίνουν, καθώς ήταν σαφώς επιβεβλημένες από τα συμφραζόμενα.
Η μεταφορά (transposition) των μελωδιών (από τη σωστή μεν, αλλά δύσκολη θέση όπου τις άκουγε ο Le Flem), άλλοτε προς τα πάνω και άλλοτε προς τα κάτω, έγινε για να διευκολυνθεί ο αναγνώστης, αλλά και για να φαίνεται καθαρά ο χαρακτηριστικός τρόπος του κάθε παραδείγματος. Έτσι το αρ. 22, απαλλαγμένο από τις τρεις διέσεις, όχι μόνο διαβάζεται πιο εύκολα, αλλά μας επιτρέπει, χωρίς να ψάχνουμε, να βρίσκουμε αμέσως ότι ανήκει στον
τρόπο του ρε.
Μόνο 12 κομμάτια από τα 114 δεν χρειάστηκε να
υποβληθούν στη διαδικασία της μεταφοράς. Και δύο (αρ. 10 και 111), ενώ έμειναν στη θέση τους, αλλάχθηκε ο οπλισμός τους, καθώς αυτός που υπήρχε δεν ήταν απαραίτητος, ή έπρεπε να τροποποιηθεί.
(από την εισαγωγή του βιβλίου)
| Τίτλος βιβλίου: | Δημοτικές μελωδίες από τη Χίο |
|---|
| Εκδότης: | Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ |
|---|
| Συντελεστές βιβλίου: | Le Flem, Paul (Συγγραφέας)
Pernot, Hubert (Συγγραφέας)
Δραγούμης Μάρκος Φ. (Επιμελητής)
|
|---|
| ISBN: | | Εξώφυλλο βιβλίου: | Σκληρό |
|---|
| Στοιχεία έκδοσης: | Οκτώβριος 2006 | Διαστάσεις: | 29x22 |
|---|
| Σημείωση: | ISMN: Μ-9013056-0-1. Αντιγραφή και επιμέλεια νοτών και κειμένων: Θανάσης Μωραΐτης. |
|---|
| Κατηγορίες: | Λογοτεχνία > Ελληνική Λογοτεχνία > Ποίηση
Γενικά Βιβλία > Καλές Τέχνες > Μουσική - Τραγούδι |
|---|
Γλέζος, Πέτρος
Πέτρος Γλέζος (1902-1996). Ο Πέτρος Γλέζος γεννήθηκε στην Απείρανθο της Νάξου, γιος του κτηματία Δημήτρη Γλέζου, ο οποίος πέθανε όταν ο συγγραφέας ήταν εννιά ετών, και της Καλλιόπης Ζευγώλη. Είχε εφτά αδέρφια. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη χώρα της Νάξου και -μετά το θάνατο του πατέρα του- στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τα αδέρφια του. Τέλειωσε το Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης του Δημήτρη Γληνού και στη συνέχεια σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του εργάστηκε ως αντιγραφέας σε δικηγορικό γραφείο, ως διορθωτής στην Καθημερινή του Γεωργίου Βλάχου και τα Χρονικά του Κώστα Κοτζιά και ως υπάλληλος του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε ως δικηγόρος και ως υπάλληλος του Υπουργείου Γεωργίας και της Αγροτικής Τράπεζας. Συνεργάστηκε ως αρθρογράφος με πολλά περιοδικά και εφημερίδες της Αθήνας και της επαρχίας, κυρίως με τη Νέα Εστία, το Βήμα και την Ελευθερία. Τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1977 για τη συλλογή διηγημάτων Τα θαμπά μάτια) και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (1986 για τη συλλογή διηγημάτων Τα απομνημονεύματα ενός κυρίου). Από το 1980 και για σειρά ετών διετέλεσε πρόεδρος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Έργα του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και δανέζικα. Πέθανε στην Αθήνα το 1996, την ίδια χρονιά με τη σύζυγο και δια βίου σύντροφό του, την ποιήτρια Διαλεχτή Ζευγώλη. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στο 1920 με τη δημοσίευση του ποιήματος Απριλιάτικη νύχτα στο περιοδικό Οικογενειακός Αστήρ. Την ίδια περίοδο έδωσε μια διάλεξη με τίτλο Ελληνικό Φως, για την οποία βραβεύτηκε από την Περιηγητική Λέσχη και το 1936 δημοσίευσε το διήγημα Οικογένεια στο περιοδικό Νέα Εστία και με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλμάς, το οποίο διατήρησε ως το 1949. Παρά το μακρόχρονο της ζωής του και τον πλούτο των εμπειριών του, ο Πέτρος Γλέζος, που βίωσε τα ιστορικά γεγονότα που σφράγισαν τον ελλαδικό χώρο, από τη μικρασιατική καταστροφή ως τη δικτατορία του ’67 και τη μεταπολίτευση, σπάνια και μόνο υπαινικτικά αναφέρεται στον ιστορικό και κοινωνικό περίγυρο τον ηρώων των έργων του. Εκείνο που κυρίως τον απασχολεί είναι να μεταδώσει την υπαρξιακή τους αγωνία, όπως αυτή διαμορφώνεται υπό την πίεση των εξωτερικών γεγονότων και στην οποία υποτάσσονται σιωπηλά, με κάποια πικρία ίσως αλλά χωρίς να προβάλουν αντίσταση. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από χαμηλών τόνων ευαισθησία, έμφαση στη σκιαγράφηση της ψυχολογίας των προσώπων και νοσταλγία για το παρελθόν που χάνεται. Γενικότερα το έργο του Πέτρου Γλέζου αν και στο μεγαλύτερο μέρος του τοποθετείται χρονικά στη μεταπολεμική περίοδο της ελληνικής πεζογραφίας, συνεχίζει μάλλον την παράδοση της ελληνικής ψυχογραφικής ηθογραφίας που ξεκίνησε ήδη από τον προηγούμενο αιώνα με κορυφαίους εκπροσώπους τον Γεώργιο Βιζυηνό και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και συνεχίστηκε με συγγραφείς όπως ο Παύλος Νιρβάνας ή ο Ιωάννης Κονδυλάκης. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Πέτρου Γλέζου βλ. Γιαλουράκης Μανώλης, «Γλέζος Πέτρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 5. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Μενδράκος Τάκης, «Πέτρος Γλέζος», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Γ΄, σ.160-174. Αθήνα, Σοκόλης, 1992 και .χ.σ., «Γλέζος Πέτρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
